Dualistyczna metafizyka Platona, ustanawiająca rozłam pomiędzy rzeczywistością idealną i zmysłową, obejmowała swoim zasięgiem między innymi muzykę, rozpoznając w niej z jednej strony wiedzę teoretyczną (episteme) o liczbowej konstytucji wszechświata, z drugiej natomiast umiejętność (techne) komponowania sekwencji dźwięków zdolnych niebezpiecznie porywać zmysły. Napięcie pomiędzy idealną harmonią a zmysłową melodią jest więc trwale wpisane w początki greckiej metafizyki, zaś liczne filozoficzne rozwidlenia, jakie na przestrzeni dziejów powstały wokół tych dwóch wiodących muzycznych kategorii, pokazują, z jak szerokim spektrum tematycznym musimy się mierzyć, chcąc podjąć namysł nad dźwiękową wertykalnością i horyzontalnością. Jeden z najgłośniejszych sporów o prymat melodii lub harmonii, toczący się na tle wielkiej oświeceniowej debaty o języku, naturze i muzyce, rozgrywał się latami pomiędzy Jean-Philippe’em Rameau i Jean-Jacques’em Rousseau. Karty słynnego Dictionnaire de musique, który powstał jako rezultat pracy Rousseau nad muzycznymi zagadnieniami dla Wielkiej encyklopedii francuskiej, w dużej mierze posłużyły genewskiemu filozofowi za miejsce do propagowania własnej opcji „melodycznej” i przepuszczenia ataku na „harmoniczne” stanowisko Rameau. 

W roku, w którym przypada 50. rocznica opublikowania Roussowskiego rękopisu L’Origine de la mélodie na łamach „Revue de musicologie” (1974), proponujemy wspólny namysł i dyskusję nad relacją pomiędzy harmonią a melodią, tak aby rozważyć, czy pomiędzy obiema kategoriami zachodzi konsensus czy dissensus, dopełnienie czy poróżnienie. Innymi słowy: czy ich wzajemny stosunek jest harmonijny czy raczej dialektyczny? Czy należy mówić o równoważności harmonii i melodii, czy też o prymacie jednej nad drugą? Nie chcąc ograniczać tematu konferencji wyłącznie do filozofii muzyki, proponujemy namysł nad linearnością (lub brakiem linearności) i zgodnością (lub brakiem zgodności) w myśleniu filozoficznym w ogóle, a także nad występowaniem melodii i (dys)harmonii w innych sztukach, takich jak malarstwo, fotografia, rzeźba, architektura, poezja, taniec, teatr, performans. Celem konferencji jest interdyscyplinarna i ożywiona dyskusja nad aktualnością sporu o melodię i harmonię oraz nad jego historyczną doniosłością; nad spowinowaconymi z melodią i harmonią jakościami w sztuce oraz nad muzycznie inspirowanymi dyskursami we współczesnej filozofii lub nowożytnej estetyce. Zapraszamy do udziału w wydarzeniu badaczy zajmujących się zarówno filozofią i estetyką, jak i muzykologią czy teorią muzyki, tak aby rozważyć problem melodii i harmonii tyleż na płaszczyźnie ogólnej, co także szczegółowej.

Proponowany zakres tematyczny referatów jest następujący:

•           melodia i harmonia w muzyce (linearność w muzyce a narracja dźwiękowa, matematyczny wymiar muzyki);

•           J.-P. Rameau i J.-J. Rousseau: aktualność oświeceniowego sporu o melodię i harmonię oraz jego kontekst filozoficzny (Leibnizjańkie podszycie teorii Rameau; antropologia, filozofia języka i filozofia społeczna Rousseau);

•           faktury muzyczne: harmoniczność polifonii a ogólne tendencje estetyki barokowej (multiperspektywiczność, Deleuzjańskie „fałdy”); melodyczność homofonii a ogólne tendencje estetyki klasycystycznej (przejrzystość, linearność, porządek);

•           pojęcie harmonii w filozofii starożytnej (Heraklit – palintonos harmonie, pitagorejczycy, Platon), średniowiecznej (Harmonia mundi), nowożytnej (G. Bruno, J. Kepler, G.W. Leibniz – harmonia przedustawna) i współczesnej;

•           estetyka konsensualna (linearność, ciągłość doświadczenia estetycznego) contra estetyka dissensualna (dysharmonijność, pęknięcie, nieciągłość doświadczenia);

•           problem wertykalności i horyzontalności w sztuce oraz dyskursie filozoficznym;

•           relacja podmiot-przedmiot w filozofii: harmonia czy dysharmonia?

•           narracyjność (linearność) jako problem filozofii współczesnej;

•           ontologia wspólnot społecznych, religijnych i estetycznych: integracja czy dysharmonia, homofoniczność (unifikacja, univocatio entis) czy polifoniczność (wielogłosowość, monadyczność)?

Konferencja odbędzie się w dniach 19-21 IX 2024r. w Bydgoszczy.

Zgłoszenia czynnego uczestnictwa należy dokonać do 15.06.2024r. poprzez formularz zgłoszeniowy.

Opłata konferencyjna wynosi 600zł i pokrywa m.in. koszty wyżywienia (obiady, kolacje), przerw kawowych, udziału w koncertach oraz pakietów konferencyjnych.

Organizatorzy konferencji:

Fundacja Koherencje 

Wydział Filozofii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego 

Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego 

Pracownia Filozofii Muzyki Uniwersytetu Warszawskiego 

Polskie Towarzystwo Filozoficzne oddział w Bydgoszczy

Rada Naukowa:

prof. dr hab. Anna Brożek (UW)

prof. dr hab. Adam Grzeliński (UMK)

dr hab. Krzysztof Moraczewski, prof. UAM 

dr hab. Anna Wolińska (UW)

Komitet Organizacyjny:

dr Magdalena Krasińska (UKW)

dr Szymon Godziemba-Trytek (Amuz)

Antoni Torzewski (US)